Η ΔΙΑΧΥΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕΣΙΑΚΟΥ

Αυτό το οποίο έχει περάσει στον αμείωτο προβληματισμό μου, μ’ έναν περισσότερο ή λιγότερο συνειδητό τρόπο τα τελευταία χρόνια, είναι μία αίσθηση ψυχικής ρευστοποίησης και διασάλευσης ορίων, η οποία ξεκινάει από το ενδοψυχικό και εκφράζεται ωραιότατα τόσο στο διαπροσωπικό όσο και το κοινωνικό.

Μία τέτοια αίσθηση είναι πάντοτε μία προβολή μίας εσωτερικής κατάστασης ενός υποκειμένου το οποίο επιδιώκει ν' αναπλαισιώνει την εσωτερική λειτουργία, ώστε να διατηρεί την εξουσία του, δεν παύει όμως παράλληλα να συνιστά την εσωτερίκευση ενός σύγχρονου κοινωνικού ρευστού που εισέρχεται, αν όχι εισβάλλει, προκαλώντας ένα είδος διάχυσης στο εσωτερικό του ψυχισμού.

Αυτή η κοινωνική επίδραση, η οποία αποτελεί συνισταμένη τεχνολογικών και πολιτικοοικονομικών εξελίξεων, διαρρυθμίζει εκ νέου το σχεσιακό γίγνεσθαι και συνιστά κατ’ επέκταση τον πολιτισμικό κανόνα της ατομικής ψυχολογίας, τον οποίο θα συνόψιζα ωραιότατα ως «θεσμική προβλητική ταύτιση».

Μέσα από αυτόν τον ιδιαίτερα σύντομο σχολιασμό, επί της ουσίας κάνω έναν υπαινιγμό για το σύγχρονο οικολογικό υπόβαθρο του ατομικού γίγνεσθαι αξιοποιώντας τις θεωρίες που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο της διαπολιτισμικής προσέγγισης και θέτοντας ένα υποθετικό σενάριο ή ένα σενάριο, προς περαιτέρω διερεύνηση και επέκταση, για τη σύνδεση του ατόμου με το περιβάλλον του, κοινωνικό ή άλλο.

Αυτή η ρευστοποίηση των «δυναμικών», που έχει προκληθεί από την επίθεση στα όρια και συνεπώς τη «διάχυση» αυτών, σε όποιο επίπεδο και αν αφορά (το ενδοατομικό, το διαπροσωπικό, το ενδοομαδικό, το διομαδικό ή το ευρύτερο κοινωνικό, για να μην πω και το διαπολιτισμικό) αφενός δρα καταλυτικά στις ελεγχτικές λειτουργίες ενός οικοσυστήματος, αφετέρου δε επανεκκινεί διαδικασίες δυναμικού και διαλεκτικού επανακαθορισμού των ορίων αίροντας τον προηγούμενο ετεροκαθορισμό τους, δυστυχώς όμως τέτοιες μεταβάσεις, αν και «συνεπείς...», γίνονται κατ’ ανάγκη προβληματικές και σύνηθα οδυνηρές.

Στο πλαίσιο αυτής της ερμηνευτικής και λαμβάνοντας υπόψη τη διαμεσολαβητική λειτουργία στις ανθρώπινες σχέσεις των σύγχρονων «δεδομένων» διαπροσωπικής επικοινωνίας ομολογώ πως αισθάνομαι ότι βιώνω ένα ξεχείλωμα της ανθρώπινης υπόστασης ή προσωπικότητας(;) που αφορά σε θέματα αισθητικής, ψυχικής συγκρότησης και ψυχικής προσέγγισης του άλλου.

Αυτή η αίσθηση είναι μάλλον ένα σύμπτωμα λόγω της τάσης απόσβεσης των ορίων του εαυτού, όταν ένα πρόσωπο από ιδιωτικό γίνεται πανεύκολα δημόσιο και από ψυχονοητικό διαπροσωπικό έκφρασμα μετακυλάει σε διαδικτυακό απείκασμα της πολιτικής οικονομίας των θεσμών και της συνακόλουθης ηθικής αποαισθητικοποίησης.

Mark Rothko

 

Μία από τις εξελίξεις ενδεχομένως στην ατομική ψυχολογία, υπό την επίδραση των σύγχρονων δεδομένων της οικονομίας και της πολιτικής, αφορά στη σύγχυση των ορίων μεταξύ του ψυχικού και του σωματικού, σύγχυση η οποία γίνεται αντιληπτή στην αδειάληπτη στρέβλωση των ψυχικών αιτημάτων σε αντικειμενοποιήσιμα πολιτισμικά «εγχειρήματα...».

Σχετική επίπτωση στο σχεσιακό γίγνεσθαι αυτής της εξέλιξης αφορά σε μία «ανώδυνη» μετάβαση από την έκφραση της ψυχικής ανάγκης και της ψυχικής πραγματικότητας στη «σωματική» διεκπεραίωση αυτής. Αυτό συντελείται υπό την επίδραση ενός «αιμομικτικού» βρεφικού φαντασιακού και παντοδυναμίας, όπου τα πάντα (σχεδόν) είναι δυνατόν να συμβολοποιηθούν και να συμβολιστούν όχι μόνο μέσω των δυνατοτήτων έκφρασης που εξασφαλίζουν οι τεχνολογικές σωματικές προεκτάσεις, αλλά και εξαιτίας της σύγχρονης σχεσιακής οικονομίας η οποία, καθώς εκπηγάζει από τη λειτουργία των σύγχρονων δομών οικονομίας, παρέχει όλες τις δυνατότητες, ώστε να αντικειμενοποιηθούν τα βρεφικά άγχη και φαντασιώσεις και οι επενδύσεις μερικών αντικειμένων.

Πάρα πολλοί άνθρωποι μαστίζονται από ένα «σχετικό τίποτα», την ώρα που φαντάζονται πως βιώνουν ένα «σχετικό πάντα». Η απουσία εμπεδωμένης επιθυμίας και συνακόλουθων ορίων δύσκολα οδηγεί σε νοήματα που ξεπερνούν την επιδερμικότητα των σχέσεων και τη συνεπαγόμενη ασάφεια των ποιοτικών χαρακτηριστικών τους. Κάτι τέτοιο καθιστά τους περισσότερους ανθρώπους χειρίσιμους μεταξύ τους,  με νόμους όμως που διέπουν την πολιτική οικονομία του πλανήτη (ως αναπαρτίωτα μερικά αντικείμενα).

Δυστυχώς, τα όρια είναι πλέον υπό αμφισβήτηση και πρέπει να ξαναεφευρεθούν, όμως λίγοι άνθρωποι, τουλάχιστον γύρω μου, φαίνεται να έχουν ξαναεφεύρει και  συνκατασκευάσει ρόλους για τους εαυτούς  τους. Και αυτό, κυρίως επειδή δεν μπορούν να κατασκευάσουν τους εαυτούς τους έξω από τις βρεφικές και αναπτυξιακές παλινδρομήσεις και καταναγκασμούς που αντικειμενοποιούνται μέσα στις γνωστές πολιτικοοικονομικές δομές και τις σύγχρονες δυτικές κουλτούρες.

Εξαιτίας αυτού καταλήγουν σύνηθα να παραπονιούνται για τα πάντα... ποιοι είναι οι ίδιοι... τι πράττουν οι άλλοι... πως βλέπουν οι άλλοι τους ίδιους, πως νοιώθουν γι' αυτούς και πως τους αντιμετωπίζουν ή τους χρησιμοποιούν. Θρηνολογούν και οδύρονται... γιατί;;…

Piet Mondrian

...επειδή αδυνατούν να περάσουν «στην άβυσσο της πραγματικότητάς τους από τα νούφαρα της επιφανείας, πάνω στα οποία πηδούν και πραγματώνονται ανά πάσα ώρα και στιγμή...»

© 2018 Ελένη Κανακάκη (ΦΠΨ Ψ')

ΔΙΛΗΜΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Ομολογουμένως, όσες φορές βρέθηκα σε πραγματική διλημματική κατάσταση, που δεν αφορούσε δηλαδή σε κάποιο εφηβικό καπρίτσιο, τώρα πια  γνωρίζω πως, για όποια απόφαση και αν πήρα,

δεν θα ήταν ποτέ δυνατό να είναι η ενδεδειγμένη,

αλλά ήταν κατ’ ανάγκη πάντα η «σωστή...»!

Αυτό συνεπάγεται πως άμα «εγκλωβιστεί...» ένας άνθρωπος στη λογική της πρόβλεψης του μέλλοντος και όχι της κατασκευής αυτού, αυτό που κατά τη γνώμη μου τον περιμένει είναι κυρίως μία χρονίζουσα και αλυσιτελής θλίψη.

 Edward Hopper

...γιατί;;

Επειδή θέτει μία «ερευνητική υπόθεση», όπου έχει ασύνειδα προαποφασίσει τι ακριβώς θα του συμβεί, εξαιτίας αυτών που προβάλει... και συνεπώς αυτών που «προσδοκά»...,

Επειδή έχει προηγουμένως οδηγηθεί σε ταύτιση του (κατ’ υπόθεση) «φαντασιακού» με το «συμβολικό», δηλαδή του ενδοψυχικού (ή ενδοατομικού) σχεσιακού / διαπροσωπικού γίγνεσθαι με την κοινωνική πραγματικότητα (συμπεριλαμβανομένης σαφώς και της διαπροσωπικής),

Επειδή κάθε λύση περιλαμβάνει ένα όφελος κι ένα κόστος, για τα οποία δε υφίσταται επί της ουσίας αντικειμενική αξιολόγηση, συνιστώντας επιμέρους μεταβαλλόμενα στοιχεία στο πλέγμα των εσωτερικών και εξωτερικών συμβάντων κάποιου και όντας αξιοποιήσιμα στο στίβο της ζωής.

Εάν ετίθετο, επί παραδείγματι, το δίλημμα να εγκαταλείψει κάποιος την πάτρια γη, για την αναζήτηση μίας διαφορετικής τύχης κάπου αλλού, ποια θα μπορούσε να είναι η δική μας συμβολή, πέρα από μία αρχική, συμβατική διερεύνηση, για το ενδεχόμενο ενός πρόδηλα επιπόλαιου εγχειρήματος;;

Στις διλημματικές καταστάσεις τίθεται πράγματι συχνά ένα σημαντικό διακύβευμα και το διακύβευμα αυτό -σύμφωνα με τη δική μου εμπειρία- είτε αφορά συχνά στο απειλητικό άγνωστο μιας νέας συνθήκης, είτε στην οδυνηρή συντριβή, σε μία απόπειρα αναθεώρησης μέσα στην υπάρχουσα συνθήκη...

μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα;;...

Η ένταση αυτού του διακυβεύματος μειώνεται δραστικά, κατ' αρχάς όσο αυξάνεται από το ίδιο το πρόσωπο η αναγνωσιμότητα της «...ελκυστικότητάς...» του στο ευρύτερο περιβάλλον του και συνακόλουθα της ικανότητας «πειθούς» βάσει της «νομιμότητάς» του, αλλά και η προσβασιμότητά του στο χώρο εσωτερικών συμβάντων των άλλων.

Αφετέρου, όσο συρρικνώνεται το είδος της γενικευμένης ή κανονιστικής (προκρούστειας) -όπως λέω εγώ- ενοχής, βάσει της οποίας τίθεται, για ένα πρόσωπο,

...τι μπορεί ή δεν μπορεί  ν’ αντέξει και τι μπορεί ή δεν μπορεί να κάνει...

© 2018 Ελένη Κανακάκη (ΦΠΨ Ψ')