Η ΑΝΩΡΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ "ΕΞΟΥΣΙΑΣ"

 (πίνακας: Rene Magritte)

Έχω ακούσει αρκετούς να λένε πως ο Freud απεφάνθη ότι οι άνθρωποι ευτυχούν, όταν εκπληρώνουν κάποια παιδική επιθυμία. Επειδή όμως το χρήμα δεν συνιστά μία παιδική επιθυμία, δια τούτο και δεν φέρνει, στους ανθρώπους, την ευτυχία. Από αυτή τη ρήση λοιπόν αφορμώμενοι, αναπτύσσουν τον προσωπικό τους πλέον λόγο, γύρω από τα παιδικά όνειρα γενικότερα, τις δικές τους παιδικές επιθυμίες και άλλα συναφή.

Εγώ βέβαια ας συμπληρώσω πως ο S.Freud, τον οποίο σημειωτέον θαυμάζω, χωρίς ασφαλώς να ενστερνίζομαι πάντα τις απόψεις του, είχε ήδη υποστηρίξει πως τα τέκνα, όταν δεν επιδιώκουν να ασελγήσουνε στο σόι τους, φαντασιώνουν πως θα το φονεύσουν...

 Ίσως τελικά το χρήμα να μην βρίσκεται ολότελα έξω από το πανέρι των παιδικών επιθυμιών, αν αναλογιστούμε πως θα μπορούσε κατ’ αρχάς να λάβει την αξία του μεταβατικού αντικειμένου. Να αποτελέσει δηλαδή περιστασιακά έναν κοινό τόπο παιχνιδιού και επαφής με την τροφό μητέρα (όπως κάθε άλλο παιχνίδι) και να επενδυθεί με ψυχικό υλικό, κουβαλώντας συνεπώς τις προσδοκίες που αναπτύσσει το παιδί και οι οποίες κατευθύνονται προς τον κοινωνικό και διαπροσωπικό του χώρο, αλλά ακόμη περισσότερο τις προσδοκίες της μητέρας…

Κατ’ αρχήν λοιπόν, το χρήμα μπορεί να κωδικοποιηθεί ως σύμβολο έκφρασης προσδοκιών, οι οποίες είναι δυνατόν να περιλαμβάνουν σαδιστικές, μαζοχιστικές, αποθησαυριστικές και ναρκισσιστικές (όχι αναίτια...) ικανοποιήσεις, κατά τέτοιο τρόπο, ώστε ο κοινωνικός χώρος του ατόμου να γίνεται φαντασιακά αντιληπτός ως συναποτελούμενος από άτομα που λειτουργούν ως μερικά αντικείμενα, ως αντικείμενα δηλαδή που προσφέρουν «μερικές» ικανοποιήσεις, χωρίς να γίνεται αντιληπτή η ψυχοσωματική ολότητα αυτών των προσώπων, η οποία εκφράζει ένα σύνολο διαρθρωμένων αναγκών και λειτουργιών.

Παράλληλα, σταδιακά και σε πλαίσιο συμπεριφοριστικών επιδράσεων, ο πολιτισμός θα τελεσιδικήσει πάνω στο ψυχικό σώμα, κατά τρόπο που η αξία του χρήματος να λάβει τις πραγματιστικές, οικονομικές του διαστάσεις και να κατοχυρωθεί ο ρόλος του ως σύμβολο έκφρασης προσδοκιών, ως σύμβολο ελέγχου, ως σύμβολο εσωτερικού και εξωτερικού κύρους και ως σύμβολο εξουσίας. Και όσο περισσότερο μία τέτοιου τύπου σχέση, με το χρήμα, εμπεδώνεται, τόσο πιο δύσκολο καθίσταται, για το άτομο, να αντιληφθεί τις διαφορετικές τραγικές (πολύ συχνά) διαστάσεις της μοίρας, που επιφυλάσσει μία τέτοια εμπέδωση, για όλους τους "συναλλασσόμενους"...

Πριν από μερικές ώρες, παρακολούθησα (αναπόφευκτα) μία συνέντευξη πρόσληψης μιας νεαρής κυρίας, δικηγόρου στο επάγγελμα, η οποία υλοποιούνταν μέσα σ’ ένα κεντρικό καφέ, απέναντι από τα δικαστήρια, στην Ευελπίδων. Κατόπιν της ενημέρωσης που έλαβε, γύρω από το αυστηρό εργασιακό πλαίσιο, που περιλαμβάνονταν στο “job description”,  και αφορούσε σε μία πληθώρα καθηκόντων και απαιτήσεων, στην τήρηση αυστηρού οκταώρου, με προσωρινή απαιτούμενη προσέλευση, μισή ώρα πριν την έναρξη του ωραρίου, η υπάλληλος - ελεύθερη επαγγελματίας ενημερώθηκε πως ο μισθός της, μετά την αφαίρεση όλων των φόρων, αλλά χωρίς την αφαίρεση των όποιων συνδρομών και ασφαλιστικών εισφορών, θα ανέρχεται στο ποσό των οκτακοσίων ευρώ πάνω κάτω. Ήτοι, το καθαρό ληφθέν ποσό δεν θα ήταν δυνατό να ξεπερνάει το ήμισυ του ακριβώς παραπάνω ποσού.

Κάπου εδώ ερχόμαστε να διερωτηθούμε και να θέσουμε, προς εξέταση, κάποια σχετικά ζητήματα:

- Ποιος ακριβώς είναι ο ψυχικός «λόγος» και τα  ψυχικά αιτήματα που φέρει μέσα του ο «αποσπώμενος...» μισθός, ως μεταβατικό αντικείμενο και πως είναι δυνατόν ν’ αντισταθμιστεί μία τέτοια "θυσία";...

- Πως υλοποιείται η λειτουργία του εργασιακού πλαισίου και χώρου, ως χώροι εμπερίεξης, ήτοι ως χώροι που συνιστούν το μητρικό πλαίσιο αναφοράς, μέσα στο οποίο εμπεδώνεται η νομιμότητα των ναρκισσιστικών  και άλλων ικανοποιήσεων;

-Ποια είναι η σχέση των σαδιστικών προβολών και των μαζοχιστικών ενδοβολών, με τα "συμβάντα" του εργασιακού πλαισίου και χώρου, ως εμπεδωμένες εκφάνσεις της αυτοϊκανοποίησης και ως εκφράσεις των προσδοκιών ελέγχου και της άλογης ή αλόγιστης εξουσίας; 

Κάπου εδώ φαίνεται λοιπόν πως θα συμφωνήσω με τον Lacan ότι η θεσμική λειτουργία του χρήματος, όταν περνάει στη σφαίρα της ψυχικής ζωής, ξεπερνάει το χώρο και το χρόνο του υποκειμένου…

  

© 2016 Ελένη Κανακάκη (ΦΠΨ Ψ')