Δύσκολοι καιροί...

Οι καιροί είναι δύσκολοι... για όλους!... Όχι επειδή ο φυσικός εγκλεισμός μας περιορίζει σε μικρών διαστάσεων βιοτόπους, ούτε μοναχά επειδή στροβιλιζόμαστε μέσα σ' έναν κυκλώνα που εκφράζεται ως οικολογικό, κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό ρημαδιό. Οι καιροί είναι δύσκολοι, κυρίως επειδή δεν έχει υπάρξει σχετική ψυχική προετοιμασία του ατόμου και πολίτη, αφενός για την «παραλαβή του αιτήματος-εγχειρήματος» του φυσικού «αυτοεγκλεισμού» του, ο οποίος «μεταφράζει» πρακτικά πλέον τον προϋπάρχοντα ψυχικό «εγκλεισμό», αφετέρου και κατά συνέπεια για την ανάληψη ευθυνών και τη διαφοροποίηση στις στάσεις και τις αξίες, για καλύτερη προσαρμογή στις ειδικές ανάγκες που προκαλούν οι κρίσεις.

Ο ψυχικός εγκλεισμός, ο οποίος φτάνει να τελείται ενδοατομικά, για να καταλήξει ως μία ενδοψυχική αναπροσαρμογή του ατόμου, δομείται δυναμικά, έτσι όπως ο πολιτισμός απαρτιώνει τις κοινωνικές και τις οικονομικές του δομές και τα στοιχεία της κουλτούρας. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως μέσα στον ατομικό ψυχικό ορίζοντα έχουν προβληθεί, στην ιστορική τους πορεία και θεμελίωσή τους, οι συσχετισμοί και οι δομές της κοινωνικής και  οικονομικής οργάνωσης και άλλων δεδομένων της κουλτούρας. Τα στοιχεία αυτά έχουν δηλαδή σταδιακά ενδοβληθεί από τον ατομικό ψυχισμό και αποτελούν τις μετεξελίξεις και τις συλλογικές αναδιοργανώσεις των ατομικών προβολών στους θεσμούς. Εδώ μπορούμε να μιλήσουμε για μία σημαντική διαφοροποίηση από προηγούμενες παραδοχές: Ο πολιτισμός εν προκειμένω δεν παραμετροποιεί απλά και μόνο συμπεριφορικά το ενδοψυχικό του ατόμου λειτουργώντας ως δεξαμενή άντλησης συμπεριφορικών αποκρίσεων, ακόμη περισσότερο οργανώνει προβλητικά έναν «εσωτερικό πολιτισμό» ο οποίος αναπαράγει τις συσχετίσεις του ευρύτερου κόσμου.

Τούτος λοιπόν ο ψυχικός εγκλεισμός όχι μόνο είναι δυνατόν να παράξει την ψυχική διαταραχή, ακόμη περισσότερο γεννά και ανδρώνει μία γενικευμένη στο άτομο και πολίτη δυσθυμία και καταθλιπτικού τύπου αποστασιοποίηση και ασύνειδη κοινωνική απάρνηση και απόσυρση η οποία εξελίσσει περαιτέρω την ψυχική διαταραχή η οποία εντείνει, σε ένα φαύλο κύκλο, τον ψυχικό εγκλεισμό. Ως ψυχικός εγκλεισμός νοείται η ενδοψυχική (και όχι απλά η ψυχική) μόνωση του ατόμου. Τούτο σημαίνει πως το «κοινωνικό» έχει κάπως χάσει τις εξωσυμβατικές προσβάσεις του στην ψυχική απαρτίωση του ατόμου και πως η δράση του μέσα στο ενδοψυχικό έχει έναν ισχνό, καταναγκαστικό χαρακτήρα, ακόμη και όταν γίνεται εκκωφαντικό.

René Magritte

Μέσα σε τέτοιες «συμβάσεις» οι άνθρωποι χάνουν το «ενδιαφέρον» τους για την επέκταση της προσβασιμότητάς τους στα πεδία του κοινωνικού, πράγμα το οποίο μαρτυρείται, σχετικά, από το πως νοιώθουν, (κυρίως ασύνειδα και μέσω αναπαραστατικού υλικού), και από το πως συσχετίζονται με τον διαπροσωπικό και τον κοινωνικοπολιτισμικό άλλο. Χωρίς τον άλλο όμως το άτομο δεν υπάρχει, όχι μόνο επειδή ο άλλος διαθέτει αναγκαία βιοποριστική συμβολή, αλλά επειδή ορίζει το υποκείμενο «εν σχέση» και «στη σχέση» με αυτό. Οι παραπάνω ενδοψυχικές συνιστώσες διαμορφώνουν δυναμικές αναπροσαρμογές, με διαφορετικά αποτελέσματα, σε όλους τους ανθρώπους, και εκβάλλουν δηλωτικά ως κοινωνική, πολιτική και διαπροσωπική στάση και συμπεριφορά. 

Η ενδοψυχική ανάγκη ή το ενδοψυχικό αίτημα του ανθρώπου να συναντήσει τον άλλο είναι πάντοτε υπαρκτό και είναι δυνατόν να συντελέσει στην επιβίωσή του μέσα σε ένα εξειδικευμένο και εξατομικευμένο πλαίσιο κοινωνικών και διαπροσωπικών συνιστωσών και ωσμώσεων. Το «αίτημα» αυτό είναι δυνατόν να ανδρωθεί με την εξέλιξη των εμπειριών μας και συνιστά την καταβολή για τη διάνοιξη των ατραπών εξεύρεσης λύσεων, επιλογών και νοημάτων. Γι’ αυτό και η λειτουργία του είναι σε κάθε περίπτωση «ευλογία». Σαφώς, οι αναπαραστάσεις από το ιστορικό παρελθόν του ατόμου και εκείνες για το μέλλον έχουν πολύ σημαντική συμβολή σε όσα θελήσει οποτεδήποτε να πράξει.

Η δέσμευση, όχι σ’ ένα ναρκισσιστικό, αυτοαναφορικό και αυτοερωτικό γίγνεσθαι, αλλά στην επέκταση της ύπαρξης μέσα στον κοινωνικό άλλο είναι πάντοτε σωτήρια και λυτρωτική, αίροντας το δίλημμα μεταξύ αξιών ατομικισμού και συλλογικότητας. Έτσι, η «αλλαγή» δεν θα προκύψει ως ένα συμβατικό και συμπτωματικό γεγονός και μία επίφαση ατομικισμού, ούτε ως ένα ετεροκαθοριστικό πολιτισμικό δημιούργημα, αλλά ως μία αλληλουχία ψυχικών διαδράσεων, μέσα σ' ένα σύνθετο περιβάλλον που ψυχικοποιείται, όπως του αναλογεί...

…οι προϋποθέσεις για την εξέλιξή της δε… παραμένουν στη «…δικαιοδοσία…», ήτοι τη μεταβολική δραστηριότητα του κάθε ανθρώπου…

© 2020 Ελένη Κανακάκη (ΦΠΨ Ψ')