Η τριπλή φύση της καταστροφικότητας

Για να τελεστεί το έγκλημα έξω από το υποκείμενο, δηλαδή μεταβατικά και ενεργητικά, είναι ανάγκη να έχει τελεστεί πρώτα μέσα σε αυτό, να έχει γίνει δηλαδή το ίδιο το υποκείμενο, με διάφορους τρόπους, το αντικείμενο, δηλαδή το θύμα της «εγκληματικής πράξης».

Κατ’ αυτόν τον τρόπο είναι δυνατόν πάντοτε και αδιάφευκτα να εκπληρώνεται η επιταγή του θεμελιωτή της χριστιανικής θρησκείας, «αγάπα τον άλλον ως εαυτόν», η οποία, κατ’ εμέ, δεν ήταν ανάγκη να έχει περάσει στην επιταγή, αφού αποτελούσε ανέκαθεν τη ζωντανή πραγματικότητα.

Η φύση του εγκλήματος είναι τριπλή: Ο άνθρωπος που καταστρέφει (με περισσότερους τρόπους…) έχει ήδη υποστεί καταστροφή. Τη στιγμή που επιτίθεται βιώνει έναν ασύνειδο πόθο καταστροφής ενάντια στον ίδιο του τον εαυτό, τον οποίο και εκδραματίζει, μέσα από τη διαδικασία της καταστροφής του αντικειμένου. Πρόκειται για τη σαδομαζοχιστική εκδραμάτιση, για την οποία μίλησε με τρόπο ιδιαίτερα τεχνικό και ο ίδιος ο Freud. Καταστρέφοντας λοιπόν κάτι, όχι μόνο ταυτίζεται ψυχικά και διαστροφικά με το αντικείμενο, πρακτικά δε υποσκάπτει την ίδια του την ψυχική και κοινωνική θέση.

Gertrude Abercrombie Scene of a Murder, 1945

Σε αυτή την εκδραμάτιση, άλλοτε επικρατεί η καταστροφή του αντικειμένου, οπότε έχουμε εκδηλώσεις κυρίως ψυχοπαθητικότητας, σαδισμού και αντικοινωνικής συμπεριφοράς, που θα προκαλέσουν και θα εγείρουν την επίθεση του πλαισίου ενάντια στο υποκείμενο. Άλλοτε δε, επικρατεί η καταστροφή του ίδιου του υποκειμένου, οπότε μιλάμε περισσότερο για ψυχοπαθολογία, που θα κινητοποιήσει το πλαίσιο κυρίως επανορθωτικά.

Η πράξη της «καταστροφής» περιλαμβάνει λοιπόν μία τριπλή ακολουθία συμβάντων: Πρώτα τελείται η καταστροφή ενός προσώπου μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο. Έπειτα αυτό το πρόσωπο θα εκδραματίσει το θυμό του είτε κυρίως αυτοκαταστροφικά είτε κυρίως αντικοινωνικά (κρατώντας όμως πάντοτε στο πλαίσιο της συμπεριφοράς του και τις δύο διαστάσεις ή απλά τα δύο άκρα της καταστροφής). Έπειτα το πλαίσιο θα κινηθεί περισσότερο ή λιγότερο επιθετικά και αμυντικά, προκειμένου να θεραπεύσει το πρόβλημα του.

Οι διαγνωστικές κατηγορίες των ψυχιατρικών εργαλείων συνιστούν, εκτός από έναν κώδικα επικοινωνίας μεταξύ των επιστημόνων, ταυτόχρονα και τη λεγόμενη ψυχαναλυτική αντιμεταβίβαση του ειδικού ψυχικής υγείας. Αυτό σημαίνει πως διαφορετικά σύνολα συμπεριφορών εντοπίζονται μέσα σε διαγνωστικές κατηγορίες, προκειμένου ο ειδικός να αντιμετωπίσει το άγνωστο, το φόβο του για το παράδοξο και το απροσδόκητο που του συμβαίνει, παράλληλα δε για να ελέγξει την αντανακλαστική του κίνηση να επιτεθεί. 

                                                                                      Gertrude Abercrombie (1909-1977) The Stroll

Αυτή η θεσμοθέτηση συνιστά την προσαρμοστική αντίδραση της κοινωνικής οντότητας η οποία εξελίσσει την κατανόησή της πως η «αντιδραστικότητα» (λαμβανομένης με την ιστορική της σημασία) θα απέβαινε γι' αυτήν μοιραία. Παράλληλα συνιστά (ή θα πρέπει να συνιστά) την αναγνώριση της ουσίας των συμπεριφορών ενός προσώπου, που ενδέχεται να έχει καταγραφεί ευκρινώς μέσα σε αυτές τις ταξινομίες, ως πραγματικότητες που ενέχουν τη δημιουργημένη γνώση ενός υποκειμένου, για το πώς θα επιβιώσει, μετά από «αυτά» που του έχουνε συμβεί.

------------------

Το έγκλημα

όταν η αγάπη που διατηρεί το ύψος της αναγνωρίσιμο

απουσιάζει από τον κόσμο της μη αντιληπτής πραγματικότητας,

τότε η παγερή και ζοφερή συνάμα, επιβληθείσα απομόνωση

μπορεί να μετατρέπεται σε μία καταχθόνια σύνθλιψη,

ή εναλλακτικά οργή,

για να αποσοβηθεί ο τρόμος που δεν μπορεί να ιδωθεί

και η ενοχή και η τιμωρία

που οδηγεί σε ξύρισμα μέσα στο ζωντανό δρεπάνι

και έτσι,

το πλαίσιο θα κατακρεουργείται και θα κομματιάζεται

για να ξεραστεί έπειτα βάναυσα η μπόχα του από τα σωθικά, λυτρωτικά

…και να διαφεύγει το υποκείμενο

από την ασφυκτική λαβίδα της κατάθλιψης και της διαμαρτυρίας

-----

Ελπινίκη Ανωγιαννάκη

Gertrude Abercrombie (1909-1977) Horse and Blue House, 1942

© 2018 Ελένη Κανακάκη (ΦΠΨ Ψ')