ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΙΑΣ

Οι ψυχοκοινωνικές συνιστώσες της βίας που θέτει ο ψυχαναλυτής Νίκος Σιδέρης στο άρθρο του «Βία, ψυχή και νεότητα» συγκροτούν ένα πλαίσιο παραγόντων που κλιμακώνουν τη βία στην εποχή μας. Εξυπακούεται ασφαλώς πως το ζήτημα είναι «τεράστιο», για να αιτηθούμε την ανάλυσή του μέσα σε ένα κείμενο.

Η ίδια βέβαια δεν θα επεξεργαζόμουνα τη βία ως ενδογενή ορμή κατακυριάρχησης. Ταυτόχρονα δεν γνωρίζω πως μία τέτοια διαπίστωση θα μπορούσε να παράσχει μία θεωρητική και πρακτική πλαισίωση των διαδικασιών που εξελίσσουν τη βία σε κάθε εποχή.

Κατά τον ίδιο τρόπο δεν θα έβλεπα στο «ναρκισσισμό των μικρών διαφορών» κάποια ενδογενή πηγή βίας, αλλά μία αμυντική διευθέτηση, όπου η καταφυγή στον «πολιτισμό μου» και τις κανονιστικές αρχές του προσπορίζει μία συμβολική μητρική αγκάλη και τη συμμόρφωση στο υπερεγώ ως αντάλλαγμα για τη …σωτηρία… Οπότε μιλάμε κυρίως για συλλογικές παλινδρομήσεις με την ενδεχόμενη συμβολή της λίμπιντο στη συλλογικότητα αυτή.

Η δομική φύση της βίας φτάνει, κατά την ταπεινή μου γνώμη, μέχρι την ικανότητα για άσκηση βίας με τις σχετικές συναισθηματικές συνδηλώσεις και υποδηλώσεις, θετικές και αρνητικές, οι οποίες θεωρώ πως κατά κανόνα συνυπάρχουν σε κάθε πράξη. Στην ικανότητα αυτή διατίθεται λειτουργικό εφαλτήριο, το οποίο, όταν υπερβαίνεται, μπορεί να υποσημάνει τη διαστροφή και να καταλήξει σε διαστροφή.

Francisco Goya

 

Δύο σημαντικές διαστάσεις της βίας αφορούν στον εθιστικό και επιδημικό της χαρακτήρα (εφόσον προκαλείται επίδραση στο νευρικό σύστημα και αντίστοιχα «τακτοποιείται» το τραύμα), οι οποίες μάλιστα γίνονται πολιτικά και κοινωνικοοικονομικά «αξιοποιήσιμες». Εξίσου σημαντική είναι η λειτουργία μίας υποκείμενης ασύνειδης ενοχής στο άτομο (στην οποία ο Θ. Λίποβατς φαίνεται να παρέχει μία θεολογική ερμηνεία), αλλά και το γεγονός ότι η βία μπορεί να αποτελέσει κυρίαρχη δεξαμενή εκδραμάτισης λόγω των πολυδιάστατων, πολυεπίπεδων και πολυποίκιλων μορφών με τις οποίες εκδηλώνεται, πολύ περισσότερο στη σύγχρονη εποχή όπου η διάδοσή της με κάθε τρόπο (ακόμη και δια ζώσης στην καθημερινότητα εκάστου) κλιμακώνει τα δύο βασικά της χαρακτηριστικά. Εάν στα παραπάνω λάβουμε υπόψη το γεγονός πως το συστημικό πλαίσιο της επικοινωνίας του ατόμου έχει δεχτεί πολλαπλά πλήγματα και παρουσιάζει τεράστιες διαρροές (όπως σχολιάζει με άλλα λόγια ο Ν. Σιδέρης) μπορούμε κάπως να κατανοήσουμε πόσο δύσκολο γίνεται να μπει φρένο στην κλιμάκωση των δύο διαστάσεων της βίας.

Το πολιτικό σχόλιο, «κακώς η Αμερική διέλυσε τη Ρωσία γιατί τώρα υφίσταται τον κρατικό ιμπεριαλισμό της Κίνας» παρέχει μία ένδειξη για τη διαστροφή την οποία η βία υποθάλπει αλλά και προξενεί…

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Κανακάκη, Ε. (2018). Η Επίδραση της Ευκρινούς Θνητότητας και του Τύπου Δεσμού στις Στάσεις Απέναντι στους Μετανάστες. Πτυχιακή εργασία. Τμήμα Ψυχολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα.

Κύρτσης, Α. (2015). Θάνος Λίποβατς, Η απατηλή σαγήνη και η διαβρωτική βία του κακού. Επιστήμη και Κοινωνία: Επιθεώρηση Πολιτικής και Ηθικής Θεωρίας, 29, 198-203. doi:http://dx.doi.org/10.12681/sas.878http://epublishing.

Μπέιτμαν, Α., Χολμς, Τ. (2001). Εισαγωγή στην ψυχανάλυση (Ιουλία Τέττερη, μεταφράστρια). Αθήνα: Καστανιώτη (έτος πρωτότυπης έκδοσης 1995).

Σιδέρης, Ν. (2009). Βία, ψυχή και νεότητα. Ανακτήθηκε από https://siderman.gr/via-psichi-ke-neotita/?fbclid=IwAR2RNKeq8Dk0hwxwYnz06BMZpAYr6phe9hYXip3FMmmY5_sh1ujGrhhkkEI

 © 2019 Ελένη Κανακάκη (ΦΠΨ Ψ')